Wydawać by się mogło, że jest to data związana z zakończeniem walk Armii Czerwonej z niemieckim Wermachtem na terenie naszego miasta, zakończona ostatecznym zdobyciem Zamku. Tak było przez długie lata, a 17 marca obchodzono rocznicę Wyzwolenia Malborka. Dziś jednak już tak nie jest.

W dniu 02 września 2016 r. weszła w życie „ustawa z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki.” Pod tę ustawę podciągnięto także ulicę 17 marca i związaną z nią uroczystość Wyzwolenia Malborka. Aby zapobiec zmianie nazwy w/w ulicy Rada Miasta poprzedniej kadencji przegłosowała zmianę uzasadnienia do nadania takiej nazwy tej ulicy i od tamtego czasu 17 marca to rocznica uchwalenia konstytucji marcowej z 1921 roku.

Jakie więc uroczystości odbywają się dalej na Cmentarzu Żołnierzy Radzieckich w Malborku w dniu 17 marca każdego roku (z tym włącznie)? Czy to odpowiednie miejsce na upamiętnianie Konstytucji z 1921 roku? Myślę, że „ojcowie założyciele” II Rzeczypospolitej z Marszałkiem Józefem Piłsudskim na czele nie byliby zadowoleni… Może więc był to sprytny wybieg zastosowany przez władze miasta, aby być w zgodzie z ustawą „o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego…”, a dalej kontynuować podziękowanie dla Armii Czerwonej za „wyzwolenie” Malborka (nawet jeśli teraz uroczystości mają nazwę „Rocznica powrotu Malborka w granice Rzeczpospolitej”).

W takiej sytuacji zdać sobie musimy sprawę co to za „wyzwolenie” było. Po pierwsze miasto nazywało się Marienburg i było miastem niemieckim. Kogo więc wyzwoliła Armia Czerwona na jego terenie? Tocząc wojnę z Niemcami czerwonoarmiści zdobyli przewagę i weszli na teren państwa niemieckiego. Więc jeśli ktoś czuje potrzebę świętowania zdobycia Marienburga przez Armię Czerwoną to niech sobie świętuje, demokracja mu to umożliwia i ja nikogo za to krytykować nie będę. Ale dlaczego 17 marca?

Wszelkie najnowsze badania historyków dowodzą, że 17 marca w Malborku nic nadzwyczajnego się nie zdarzyło. Zajęcie Marienburga przez wojska ZSRR miało miejsce wcześniej. Według najnowszej książki „Walki Armii Czerwonej w delcie Wisły. Styczeń – Maj 1945” Tomasza Glinieckiego (we współpracy z dr Marcinem Owsińskim z Muzeum Stutthof) wydanej w 2019 roku, wojska niemieckie opuściły Zamek i przeszły na drugą stronę Nogatu 10 marca 1945 roku w godzinach 0.30-4.00. O godzinie 14 z kolei Armia Czerwona zajęła Kościeleczki. Najprawdopodobniej więc to 10 marca był datą całkowitego zdobycia Marienburga.

Potwierdzić mogłyby to zdobycze Armii Czerwonej w okolicznych miejscowościach na terenie ówczesnego państwa niemieckiego:

- Tigenhof (Nowy Dwór Gdański) – 09.03.1945,

- Elbing (Elbląg) – 10.03.1945,

- Neuteich (Nowy Staw) – 11.03.1945,

- Dirschau (Tczew) – 12.03.1945.

Data 17.03 nijak się ma do rzeczywistości. Żaden poważny historyk nie zgodzi się na osadzenie wydarzenia jakim jest „wyzwolenie” Malborka z datą 17.03.1945 roku. Dlatego też, jeśli ktokolwiek czuje potrzebę składania wieńców i kwiatów na Cmentarzu Żołnierzy Radzieckich to niech to robi w okolicach bliższych 10 marca. Budowanie współczesnej tożsamości miasta i mieszkańców nie może odbywać się na fałszu historycznym. Tym bardziej władze miasta nie powinny brać udziału w budowaniu historii niezgodnej z faktami i dokumentami.

Adam Ilarz – RAJCA miejski

PS. Wszelkie analizy, głosy krytyki (konstruktywnej i merytorycznej – nie krytykanctwa) czy opinie można kierować do mnie pod adresem a.ilarz@um.malbork.pl

PS2. Pozycja, na którą się powołuję „Walki Armii Czerwonej w delcie Wisły. Styczeń – Maj 1945” Tomasza Glinieckiego (we współpracy z dr Marcinem Owsińskim z Muzeum Stutthof) jest oparta w większości na materiale źródłowym pochodzącym z Centralnego Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej.